Treść:
- Atomy i wolne rodniki
- Proces utleniania
- Czym są przeciwutleniacze?
- Korzyści płynące z przeciwutleniaczy
- Rodzaje przeciwutleniaczy
- Źródła przeciwutleniaczy w żywności
Przeciwutleniacze są pierwszą linią obrony organizmu przed chorobami i dolegliwościami. Organizm naturalnie wytwarza je w celu obrony przed wolnymi rodnikami i uważa się, że zapobiegają one niektórym rodzajom uszkodzeń komórek, które prowadzą do chorób serca i nowotworów. Odkrycie przeciwutleniaczy jest wciąż stosunkowo nowe pod względem biochemicznym. Po raz pierwszy zidentyfikowano je w latach 90-tych XX wieku, więc wiele badań wciąż trwa lub jest na wczesnym etapie. Aby w pełni zrozumieć rolę przeciwutleniaczy, musimy najpierw dowiedzieć się nieco więcej o wolnych rodnikach.
Atomy i wolne rodniki
Czytając o żywności bogatej w przeciwutleniacze lub kupując ją, często można natknąć się na odniesienia do wolnych rodników. Ale czym one są i dlaczego mają tak złą reputację?
Stabilne atomy mają osiem elektronów, które są przenoszone parami. Niestety, atomy mogą ulec uszkodzeniu w procesie utleniania (wystawienie na działanie tlenu), powodując utratę elektronów i przekształcenie się w niestabilne cząsteczki wolnych rodników. Kiedy tak się dzieje, niestabilne atomy kradną elektrony z sąsiednich komórek, radykalnie zmieniając ich strukturę i funkcję. Gdy proces ten trwa, następuje reakcja łańcuchowa, w której komórka po komórce ulega uszkodzeniu. Czasami komórki ulegają trwałemu uszkodzeniu, przyspieszając proces starzenia i zwiększając ryzyko wystąpienia niektórych chorób.
Niestety, wolnych rodników nie można całkowicie uniknąć; są one naturalnie wytwarzane podczas procesu utleniania w organizmie i podczas przekształcania żywności w energię. Czynniki środowiskowe, takie jak dym papierosowy i ćwiczenia fizyczne, również mogą odgrywać pewną rolę. Zanieczyszczenia, kosmetyki i światło słoneczne.
Proces utleniania
Mówiąc najprościej, utlenianie to proces rozkładu rzeczy, na przykład utlenianie zachodzi, gdy żelazo rdzewieje lub jabłko staje się brązowe. Utlenianie jest istotną częścią wielu funkcji organizmu, takich jak spalanie energii i tworzenie nowych komórek, z których wszystkie wytwarzają wolne rodniki. Stres oksydacyjny występuje, gdy wolne rodniki szaleją i nie ma wystarczającej ilości przeciwutleniaczy, aby zatrzymać reakcje łańcuchowe. Jeśli organizm nie wytwarza wystarczającej ilości przeciwutleniaczy, uszkodzenia rozprzestrzeniają się dalej.
Czym są przeciwutleniacze?
Nie jesteśmy bezbronni wobec wolnych rodników - organizm naturalnie wytwarza przeciwutleniacze, aby im przeciwdziałać i utrzymywać ich liczbę w ryzach. Termin przeciwutleniacz odnosi się do sposobu działania niektórych związków. Związki przeciwutleniające mają zdolność przekazywania wolnych elektronów wolnym rodnikom, aby je ustabilizować i zapobiec ich dalszemu uszkadzaniu sąsiednich komórek. Ponieważ przeciwutleniacze pozostają stabilne nawet wtedy, gdy brakuje im elektronów, same nie stają się wolnymi rodnikami, gdy przekazują elektrony.
Istnieją setki różnych rodzajów substancji, które działają jako przeciwutleniacze, takie jak witaminy C i E, betakaroten, selen, koenzym Q10, kwas liponowy i polifenole. Każdy z nich jest inny i wspiera organizm na swój własny sposób. W związku z tym w diecie należy stosować wiele różnych rodzajów przeciwutleniaczy, ponieważ jeden z nich po prostu nie będzie tak skuteczny.
Korzyści z przeciwutleniaczy
W ostatnich latach pojawiło się wiele informacji na temat potencjalnych korzyści zdrowotnych przeciwutleniaczy. Chociaż niektóre z tych twierdzeń są całkowicie bezpodstawne, dodanie większej ilości przeciwutleniaczy do diety wydaje się mieć pewne korzyści zdrowotne, szczególnie w odniesieniu do chorób związanych z wiekiem. Oto kilka sposobów, w jakie przeciwutleniacze promują zdrowie:
- Problemy z sercem: Przeciwutleniacze mogą zapobiegać utlenianiu cholesterolu we krwi przez wolne rodniki. Kiedy LDL (zły) cholesterol utlenia się, staje się „lepki” i zaczyna odkładać się wzdłuż ścian tętnic, zwiększając ryzyko miażdżycy, chorób serca i udaru mózgu. Wykazano, że spożywanie niektórych owoców i warzyw bogatych w przeciwutleniacze zmniejsza skutki tego procesu i utrzymuje elastyczność ścian tętnic.
- Szwedzkie badanie obserwacyjne z udziałem 32 000 kobiet wykazało, że te, które spożywały średnio 7 porcji owoców i warzyw bogatych w przeciwutleniacze dziennie przez okres 10 lat, miały o 20% niższą częstość występowania zawału serca w porównaniu z kobietami, które spożywały mniej niż 2,4 porcji. Uważa się, że w szczególności pestki winogron wspomagają pracę serca. Nasiona zawierają przeciwutleniające proantocyjanidyny, które należą do grupy flawonoidów i wykazano, że obniżają poziom cholesterolu całkowitego średnio o 10,7 mg/dl w ciągu 8 tygodni. Inne ważne przeciwutleniające składniki odżywcze obejmują resweratrol i EGCG.
- Wzrok: Istnieją silne powiązania między niektórymi przeciwutleniaczami a zapobieganiem związanej z wiekiem utracie wzroku. Badanie AREDS (Age-Related Eye Disease Study), prowadzone przez National Eye Institute w USA, wykazało niezbicie, że połączenie przeciwutleniających witamin C i E, cynku i betakarotenu zmniejszyło ryzyko związanego z wiekiem zwyrodnienia plamki żółtej (AMD) o 25%. Późniejsze badanie z udziałem luteiny i zeaksantyny wykazało, że te przeciwutleniające karotenoidy jeszcze bardziej zwiększyły skuteczność.
- Zdrowie skóry: Wolne rodniki są główną przyczyną przedwczesnego starzenia się skóry. Przeciwutleniacze pomagają zapobiegać utlenianiu komórek skóry, a tym samym mogą pomóc skórze zachować elastyczność i jędrność wraz z wiekiem. Witaminy C i E wspomagają tworzenie i utrzymanie kolagenu w skórze, podczas gdy likopen jest karotenoidem występującym w czerwonych owocach i warzywach, który również wspomaga tworzenie kolagenu i pomaga zmniejszyć uszkodzenia DNA. Przeciwutleniacze można przyjmować w różnych formach, od doustnych suplementów i nalewek po miejscowe kremy i olejki.
- Odporność: Wolne rodniki mogą uszkadzać same komórki odpornościowe lub zakłócać ich zdolność do komunikowania się ze sobą, powodując upośledzoną odpowiedź immunologiczną i sprawiając, że organizm czuje się wyczerpany i przepracowany. Większość dotychczasowych badań koncentrowała się na witaminie C i cynku, które mogą pomóc wzmocnić układ odpornościowy z wyprzedzeniem i zmniejszyć częstotliwość i nasilenie przeziębienia i grypy.
- Funkcjonowanie mózgu: Istnieją pewne dowody na to, że zwiększone spożycie owoców i warzyw może być korzystne dla pamięci długoterminowej i jasności umysłu oraz zmniejszać ryzyko powszechnych chorób neurodegeneracyjnych, takich jak choroba Alzheimera i Parkinsona. Zielona herbata zawiera L-teaninę, która zwiększa aktywność neuroprzekaźnika zwanego GABA i poprawia funkcjonowanie mózgu, podczas gdy przeciwutleniacz kwercetyna, występujący w jabłkach i jagodach, wykazuje obiecujące działanie chroniące przed chorobą Alzheimera. Jednak badania wciąż trwają.
- Rak: Przeciwutleniacze są często reklamowane jako środki przeciwnowotworowe, ale nie ma jeszcze wystarczających dowodów na poparcie ich stosowania, a kilka krótkoterminowych badań do tej pory nie wykazało wpływu na zachorowalność na raka.
Rodzaje przeciwutleniaczy
Przeciwutleniacze naturalnie wytwarzane przez organizm nie są wystarczające, więc organizm potrzebuje stałego dopływu przeciwutleniaczy z diety. Różne rodzaje przeciwutleniaczy można podzielić na pięć kategorii: enzymy, witaminy, minerały, białka i fitochemikalia.
- Enzymy: pochodzą z białek i minerałów. Do najskuteczniejszych enzymów antyoksydacyjnych należą koenzym Q10 i DHEA.
- Witaminy: Witaminy działające jako przeciwutleniacze obejmują witaminy A, C i E oraz betakaroten.
- Minerały: Ponownie, nie wszystkie minerały działają jako przeciwutleniacze. Te, które to robią, obejmują miedź, mangan, jod, cynk i selen. Minerały przeciwutleniające często działają jako kofaktory w syntezie enzymów.
- Białka i aminokwasy : Ważne białka i aminokwasy obejmują kwas alfa-liponowy i glutation.
- Fitochemikalia: Wiele roślin naturalnie produkuje przeciwutleniacze w celu ochrony przed wolnymi rodnikami. W przeciwieństwie do innych rodzajów przeciwutleniaczy wymienionych powyżej, fitochemikalia nie są uważane za niezbędną część diety, ale wiele badań pokazuje, że dodanie ich do diety jest korzystne. Ważne grupy fitochemikaliów obejmują karotenoidy, flawonoidy i polifenole.
Źródła przeciwutleniaczy w żywności
Istnieją mocne dowody na to, że dieta bogata w przeciwutleniacze może zmniejszyć ryzyko chorób serca, udaru mózgu, raka i chorób oczu związanych z wiekiem. Chociaż owoce i warzywa zawierają szeroką gamę związków przeciwutleniających, ich kolor często wskazuje na ich główną zawartość przeciwutleniaczy. Różne kolory dostarczają różnych rodzajów przeciwutleniaczy, dlatego ważne jest, aby „jeść tęczę” i nie ograniczać się tylko do jednego lub dwóch owoców i warzyw.
- Zielone warzywa - szpinak i brokuły - są pełne szerokiej gamy witamin i minerałów, ale są również niezwykle przydatnym źródłem luteiny i zeaksantyny, które są niezbędne dla zdrowia oczu. Zielone liście są świetne dla ogólnego stanu zdrowia i układu odpornościowego.
- Czerwone - pomidory - wiele czerwonych owoców i warzyw zawiera likopen, który nadaje im bogaty kolor. Wykazano, że likopen zmniejsza ryzyko chorób serca i udaru mózgu i może pomóc chronić DNA przed uszkodzeniem.
- Pomarańczowy i żółty - marchew i słodkie ziemniaki - te pokarmy są dobrym źródłem betakarotenu i witaminy C, a zatem mają wiele zalet dla utrzymania skóry, układu odpornościowego i układu trawiennego.
- Fioletowy i niebieski - suszone śliwki, bakłażan, jagody - ze względu na zawartość antocyjanów, te owoce i warzywa mają bogaty kolor. Antocyjany są ściśle powiązane ze zmniejszonym ryzykiem niektórych nowotworów, chorób serca i zaburzeń poznawczych. Żurawina jest bogata w pewien rodzaj proantocyjanidyn, o których wiadomo, że wspierają zdrowie układu moczowego.